Χαρούπι: Από τροφή για τα ζώα, υπερτροφή για τον άνθρωπο

Γράφει η Στέλλα Μορφογιάννη (Διαιτολόγος-Λάρισα)

H ακριβής προέλευση της χαρουπιάς είναι άγνωστη αλλά γνωρίζουμε ότι εμφανίστηκε στην περιοχή της Μεσόγειου, στην Αραβική Χερσόνησο, ή στο Κέρας της Αφρικής. Παλιότερα έχει χρησιμοποιηθεί ως ζωοτροφή. Οι Έλληνες είναι υπεύθυνοι για την καλλιέργεια του καρπού σε Ελλάδα και Ιταλία από σπόρους που ελήφθησαν από τη Μεσόγειο. Στις μέρες μας οι χαρουπιές καλλιεργούνται σε όλο τον κόσμο, όπου το επιτρέπει το κλίμα.

Οι μεγαλύτερες περιοχές παραγωγής είναι σε μέρη της νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου. Η Ισπανία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα κατέχουν το 70% της συνολικής παραγωγής. Μόνο το 7,5% της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής καλλιεργείται σε άλλες περιοχές όπως η Βόρεια και η Νότια Αμερική, η Αφρική και η Αυστραλία (1,2).

Αναλύοντας τα διατροφικά χαρακτηριστικά του χαρουπιού θα καταλάβετε γιατί χαρακτηρίζεται ως «υπερτροφή».

Σύκα: Υπερτροφή από τα χρόνια των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων

Τι μας προσφέρει το χαρούπι;

1. Αποτελεί άμεση πηγή ενέργειας χάρη στην υψηλή του περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και συγκεκριμένα σε γλυκόζη και σακχαρόζη,
2. Αποτελεί μια σημαντική πρωτεϊνική πηγή,
3. Περιέχει ελάχιστο λίποςς,
4. Περιέχει βιταμίνη Α, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, κάλιο, φώσφορο, ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρο, ψευδάργυρο,  μαγγάνιο  και  χαλκό,
5. Ο καρπός της χαρουπιάς είναι πλούσιος σε πολυφαινόλες,
6. Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε γλουταμινικό οξύ και αργινίνη, κατάλληλο τρόφιμο για τη διατροφή των αθλητών με σκοπό την αύξηση της επίδοσής τους,
7. Πλούσια σε φυτικές ίνες βοηθάει στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας και την ομαλή λειτουργία του εντέρου,
8. Περιέχει αδιάλυτες φυτικές ίνες που δουν ευεργετικά στο λιπιδαιμικό προφίλ και στην πρόληψη της υπερχοληστερολαιμίας,
9. Το χαρούπι και τα προϊόντα του βοηθούν στην προώθηση της υγείας και στην πρόληψη χρόνιων νοσημάτων (3).

Η σύστασή του

Ο καρπός του χαρουπιού αποτελείται από σπόρους, εννέα μέρη λοβών και είναι πλούσιος σε διαλυτά σάκχαρα , σακχαρόζη, κυτταρίνη, τανίνες και άλλα θρεπτικά συστατικά (4).

Οι λοβοί είναι πλούσιοι σε διαλυτά σάκχαρα και πολυφαινόλες οι οποίες ανήκουν ουσιαστικά στις τανίνες , ενώ δεν είναι τόσο πλούσιοι σε πρωτεΐνες και λίπη. Η περιεκτικότητα των λοβών σε υδατάνθρακες και σε φυτικές ίνες είναι υψηλή κι εξαρτάται από την ποικιλία και την ωριμότητα του καρπού. Επίσης, περιέχουν ένα φυσικό γλυκαντικό με άρωμα κι εμφάνιση παρόμοια με της σοκολάτας, γι’ αυτό και χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο του κακάο (5).

Οι σπόροι αποτελούνται από φλοιό, ενδοσπέρμιο, και το έμβρυο ή φύτρο .

Το ενδοσπέρμιο των σπόρων αποτελείται από μονάδες σακχάρων, μαννόζης και γαλακτόζης και από πολυσακχαρίτες .

Οι σπόροι είναι μια πηγή κόμεος. Το κόμμι χαρουπιάς (LBG, Locust bean gum) που ονομάζεται επίσης κόμμι χαρουπιού ή E410 λαμβάνεται επίσης από ενδοσπέρμιο των σπόρων, το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως στη βιομηχανία τροφίμων ως ένας γαλακτωματοποιητής ή σταθεροποιητής (E410) (6).

Οι πολυσακχαρίτες είναι εντοπισμένοι στο ενδοσπέρμιο ως διατροφική πηγή για την βλάστηση των σπόρων.

Το ενδοσπέρμιο των σπόρων αποτελείται κατά κύριο λόγο από γαλακτομαννάνη.

Το φύτρο αντιπροσωπεύει το 23-25% του βάρους των σπόρων. Αποτελείται κατά κύριο λόγο από πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπίδια, υγρασία, τέφρα, και πολυφαινόλες.

Το αλεύρι του φύτρου περιέχει πολυφαινόλες, προανθοκυανιδίνες, και τανίνες. Οι ενώσεις αυτές προστατεύουν τον οργανισμό από υπερβολική παραγωγή ελεύθερων ριζών και τα αντιδραστικά είδη οξυγόνου (ROS) μέσα στα κύτταρα , προστατεύοντας το νευρικό σύστημα, το κυκλοφορικό και την καρκινογένεση. Είναι τροφή πλούσια σε αμινοξέα και χρησιμοποιείται τόσο στη βιομηχανία ανθρώπινων τροφίμων όσο και στη βιομηχανία ζωοτροφών, ως συμπλήρωμα πρωτεϊνών. Δεν περιέχει γλουτένη συνεπώς μπορεί να καταναλωθεί και από άτομα με δυσανεξία ή αλλεργία στη γλουτένη.

Το χαρούπι μπορεί να καταναλωθεί ακόμη και χωρίς προετοιμασία και είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο για την υγεία μας καθώς περιέχει ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρο, φώσφορο, κάλιο, πυρίτιο, βιταμίνες Α,Β₁,Β₂, D (7).

Διατροφική αξία χαρουπιού

• Φυτικές ίνες, κυτταρίνη και λιγνίνη σε ποσοστό 10% του βάρους του, σάκχαρα περίπου 50% (συγκεκριμένα σταφυλοσάκχαρα τα οποία προσδίδουν στον καρπό τη χαρακτηριστική γλυκιά του γεύση),
• Λιπαρά σε ποσοστό περίπου 5%,
• Είναι πλούσιο σε πρωτεΐνες αφού αυτές αποτελούν το 50-60% περίπου της σύστασής του.
• Είναι πλούσιο σε γλουταμινικό οξύ, αργινίνη, ασπαραγινικό οξύ, ενώ περιέχει βιταμίνες του συμπλέγματος Β και Ε

Επίσης,

• Είναι σημαντική πηγή φαινολικών στοιχείων με πιθανή αντικαρκινική δράση,
• Συνιστάται για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της διάρροιας, λόγω της περιεκτικότητας σε τανίνες (είναι υπεύθυνες για την αντιδιαρροϊκή τους δράση),
• Τ χαρουπάλευρο είναι προϊόν χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, είναι τροφή που ενδείκνυται για ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Η ουσία Δ-πινιτόλη παρουσιάζει αντιδιαβητική δράση, καθώς ρυθμίζει το επίπεδο σακχάρου στο αίμα σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ,
• Οι διαιτητικές ίνες του χαρουπιού αναστέλλουν τους μηχανισμούς που οδηγούν σε αθηροσκλήρυνση και δυσλιπιδαιμία.
• Το χαρουπάλευρο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη διατροφή υπέρβαρων ή παχύσαρκων ατόμων (8).

Πόσες θερμίδες έχει το χαρούπι;

• Ενδείκνυται για όσους θέλουν να χάσουν βάρος αφού τα 100 γραμμάρια χαρουπάλευρου περιέχουν μόλις 180 θερμίδες.

Μέλι: Η υπερτροφή με τα πολλά… πρόσωπα και τα πλούσια οφέλη

Οι βασικές χρήσεις του χαρουπιού

Οι σπόροι χαρουπιών συνήθως χρησιμοποιούνται για την παραγωγή κόμμεος χαρουπιού που προέρχεται από το ενδοσπέρμιο του σπόρου κι αποτελείται από γαλακτομαννάνες. Προστίθεται ως πυκνωτικό, σταθεροποιητικό και αρωματικό σε τρόφιμα, ενώ συνδέεται με την αναστολή των γαστρεντερικών συμπτωμάτων (9).

Επιπλέον το κόμμι χαρουπιού το εκμεταλλεύονται οι βιομηχανίες για την ελεγχόμενη απελευθέρωση φαρμάκων σε συνδυασμό με άλλα μόρια φορείς.

Τελευταία η έρευνα επικεντρώνεται στην αξιοποίηση των λοβών των χαρουπιών επειδή είναι μια εξαιρετική πηγή βιοδραστικών συστατικών όπως οι φυτικές ίνες, οι πολυφαινόλες και οι κυκλιτόλες και περιέχουν χαμηλές ποσότητες λίπους.

Επιπλέον, οι λοβοί χαρουπιών μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως υποκατάστατο του κακάο επειδή δεν περιέχουν καφεΐνη και θεοβρωμίνη. Διάφορα μέρη του χαρουπιού έχουν χρησιμοποιηθεί ως συστατικά τροφίμων σε προϊόντα αρτοποιίας και ζαχαροπλαστικής καθώς και σε ζυμαρικά (10).

Πως καταναλώνεται το χαρούπι;

Το χαρουπάλευρο και η χαρουπόσκονη παρασκευάζονται από το άλεσμα των χαρουπιών. Το χαρουπάλευρο είναι ένα αλεύρι με ευχάριστη και γλυκιά γεύση που χρησιμοποιείται για την παρασκευή πολλών τροφίμων.

Χρησιμοποιούμε το χαρουπάλευρο για να φτιάξουμε

• ψωμί
• κέικ
• μπάρες δημητριακών
• παξιμάδια
• κρέμες αντικαθιστώντας το αλεύρι σίτου με αυτό ή προσθέτοντάς το σε συνταγές. (2)

Ένα άλλο προιόν του χαρουπιού είναι το χαρουπόμελο, ένας συμπυκνωμένος  χυμός σακχάρων από τα χαρούπια με γεύση καραμέλας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως γλυκαντικό σε ροφήματα και γλυκά.

Τα χαρούπια μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως υποκατάστατο του κακάο. Το χαρούπι και το κακάο χαρακτηρίζονται από υψηλή διατροφική αξία, καθώς αποτελούν πολύ καλές πηγές πρωτεϊνών, αμινοξέων, υδατανθράκων και πολυφαινολικών στοιχείων. (11)

Εξαιρετική, νόστιμη και δροσιστική ιδέα για το καλοκαίρι είναι τα smoothies. Χρησιμοποιήστε ως βάση το γάλα ή ρόγημα ξηρών καρπών, φρούτα (μπανάνα, φράουλα κ.λ.π.), χαρουπόσκονη, βανίλια, κανέλλα και ότι άλλο σας αρέσει, μπόλικο πάγο και είστε έτοιμοι.

Διαβάστε επίσης: Υπερτροφές με… ελληνική υπογραφή για όσους αθλούνται

Πηγή: www.fmh.gr

Ακολουθήστε το Run 'n Fun στο Google News