Ασπαρτάμη στα αναψυκτικά: Μας κάνει κακό;

Γράφει η Αναστασία Παπαδοπούλου*

Η ασπαρτάμη είναι μία τεχνητή γλυκαντική ουσία με γλυκύτητα περίπου 200 φορές μεγαλύτερη από την κοινή επιτραπέζια ζάχαρη.

Όπως και η ζάχαρη, αποδίδει 4 θερμίδες ανά γραμμάριο, αλλά λόγω της ισχυρής της γλυκύτητας χρησιμοποιείται σε πολύ μικρότερες δόσεις, με αποτέλεσμα οι συνολικές θερμίδες που προσδίδει στα τρόφιμα και ποτά που χρησιμοποιείται να είναι πρακτικά μηδαμινές. Περισσότερο από δύο δεκαετίες χρησιμοποιείται στη βιομηχανία τροφίμων και ποτών και αποτελεί πιθανόν την πιο εκτενώς μελετημένη ουσία.

Ωστόσο, ακόμα υπάρχει παραπληροφόρηση και δυσπιστία σχετικά με την ασφάλειά της ως πρόσθετο τροφίμων. Σύμφωνα με την ιατρική και επιστημονική κοινότητα, η ασπαρτάμη είναι ένα ασφαλές πρόσθετο τροφίμων και μπορεί να καταναλώνεται άφοβα από υγιείς ανθρώπους, διαβητικούς ασθενείς και άλλες πληθυσμιακές ομάδες.

Η ιστορία της ασπαρτάμης

Συνετέθη για πρώτη φορά το 1965, ενώ στις μέρες μας πλέον χρησιμοποιείται στην παρασκευή τροφίμων και ποτών σε περισσότερες από 100 χώρες παγκοσμίως. Η ασπαρτάμη εγκρίθηκε από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (Food and Drug Administration – FDA) των Η.Π.Α. το 1981 για να χρησιμοποιηθεί σε μια σειρά τροφίμων (π.χ. γλυκαντική ουσία σε δισκία, δημητριακά πρωινού, τσίχλες). Η έγκριση αυτή επεκτάθηκε δύο χρόνια αργότερα, το 1983 για να συμπεριλάβει και τη χρήση ασπαρτάμης σε ανθρακούχα αναψυκτικά.

Το 1985, το Συμβούλιο Επιστημονικών Υποθέσεων του Αμερικάνικου Ιατρικού Συλλόγου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η χρήση και κατανάλωση ασπαρτάμης από υγιείς ενήλικες είναι ασφαλής και δε σχετίζεται με παρενέργειες ή προβλήματα υγείας. Το 1996, η ασπαρτάμη εγκρίθηκε ως «ασφαλής γλυκαντική ουσία γενικής χρήσης» για την παραγωγή και χρήση της σε τρόφιμα και ποτά από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α.

Πώς χρησιμοποιεί το σώμα μας την ασπαρτάμη;

Η ασπαρτάμη διασπάται στον εντερικό αυλό στα αμινοξέα ασπαρτικό οξύ και φαινυλαλανίνη, ενώ αποδίδει επίσης και μικρές ποσότητες μεθανόλης, συστατικά τα οποία στη συνέχεια περνούν στην κυκλοφορία του αίματος. Οι ουσίες αυτές απαντώνται σε πολύ μεγαλύτερα ποσά στην καθημερινή διατροφή του ανθρώπου, στο γάλα και στο κρέας, σε φρούτα και λαχανικά. Ο οργανισμός χρησιμοποιεί αυτά τα παράγωγα με τον ίδιο τρόπο, είτε προέρχονται από φυσικά τρόφιμα, είτε προέρχονται από την ασπαρτάμη. Για παράδειγμα, ένα ποτήρι άπαχο γάλα παρέχει περίπου 6 φορές περισσότερη φαινυλαλανίνη και 13 φορές περισσότερο ασπαρτικό οξύ, ενώ ένα ποτήρι ντοματοχυμού έχει περίπου 6 φορές περισσότερη μεθανόλη σε σχέση με ίση ποσότητα ενός αναψυκτικού που περιέχει 100% ασπαρτάμη ως το μόνο γλυκαντικό.

Η διάσπαση της ασπαρτάμης στις τρεις αυτές ενώσεις είναι ο λόγος για τον οποίο έχει κατηγορηθεί για διάφορες επιπτώσεις στην υγεία. Συγκεκριμένα, η μεθανόλη και η φαινυλαλανίνη είναι οι δύο ενώσεις που έχουν κατηγορηθεί ως επιβλαβείς. Ωστόσο, καμία από τις κατηγορίες αυτές δεν έχει επαληθευτεί σε έρευνες σε υγιείς ανθρώπους. Η φαινυλαλανίνη σχετίζεται με μια μεταβολική πάθηση που ονομάζεται φαινυλκετονουρία. Τα άτομα που έχουν αυτή την ασθένεια δεν μπορούν να μεταβολίσουν τη φαινυλαλανίνη. Η συχνότητα εμφάνισης της πάθησης στη λευκή φυλή είναι περίπου 1 περίπτωση ανά πληθυσμό 10000 ανθρώπων και πλέον διαπιστώνεται κατά τη γέννηση. Στα άτομα που πάσχουν από αυτή την σπάνια μεταβολική πάθηση, η πρόσληψη του αμινοξέως φαινυλαλανίνη από την τροφή μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα και παρενέργειες και για το λόγο αυτό όλες οι διαιτητικές πηγές φαινυλαλανίνης, συμπεριλαμβανομένης της ασπαρτάμης, πρέπει να αποφεύγονται. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α. απαιτεί την αναγραφή στην ετικέτα των τροφίμων που περιέχουν ασπαρτάμη της ένδειξης: “Περιέχει πηγή φαινυλαλανίνης”.

Πόσο ασπαρτάμη μπορούμε να καταναλώνουμε;

Η Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη (Acceptable Daily Intake- ADI) για την ασπαρτάμη έχει τεθεί από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α. στα 50 mg ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα. Στην Ευρώπη, η Επιστημονική Επιτροπή Τροφίμων και η Επιτροπή Ειδικών σε Πρόσθετα Τροφίμων των FAO/ WHO (Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας/ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) έχει θέσει αντίστοιχα ως ασφαλές όριο τα 40 mg ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι για να καταναλώσει ένας ενήλικας αυτή την ποσότητα ασπαρτάμης θα πρέπει να καταναλώσει 15 κουτάκια αναψυκτικού light την ημέρα ή περίπου 90 δισκία γλυκαντικού με χαμηλές θερμίδες. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η μέση κατανάλωση ασπαρτάμης σε ενήλικες είναι πολύ χαμηλότερη από το προτεινόμενο όριο των αντίστοιχων φορέων.

Μύθοι και αλήθειες για την ασπαρτάμη

Είναι η ασπαρτάμη καρκινογόνος ουσία;

Μετά από ανασκόπηση των επιστημονικών μελετών και δεδομένων, η Επιτροπή Καρκινογένεσης των Χημικών Προσθέτων στα Τρόφιμα της Μεγάλης Βρετανίας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η χρήση ασπαρτάμης είναι απόλυτα ασφαλής και δε σχετίζεται με καρκινογένεση.

Αντίστοιχα, διεθνείς οργανισμοί όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α. έχουν εγκρίνει τη χρήση της ασπαρτάμης εδώ και δύο δεκαετίες τουλάχιστον. Εξάλλου, στις επίσημες δηλώσεις τους μεγάλοι επιστημονικοί σύλλογοι, όπως ο Αμερικάνικος Ιατρικός Σύλλογος, ο Αμερικάνικος Διαιτολογικός Σύλλογος και ο Αμερικάνικος Διαβητολογικός Σύλλογος, συμφωνούν ότι η χρήση της ασπαρτάμης είναι ασφαλής και ότι δεν υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που να δείχνουν ότι μπορεί να έχει καρκινογόνο δράση σε ανθρώπους. Η ανησυχία σχετικά με την πιθανή καρκινογόνο δράση της ασπαρτάμης έχει προκύψει από κάποιες περιορισμένες σε αριθμό έρευνες που μελετούσαν την ασφάλεια της ασπαρτάμης σε πειραματόζωα (ποντίκια), χορηγώντας πολύ μεγάλες ποσότητες ασπαρτάμης. Πρόσφατα, το θέμα ανακινήθηκε μετά από δημοσίευση μίας νέας έρευνας ενός Ιταλικού Ινστιτούτου που συνδέει την πρόσληψη ασπαρτάμης με τη λευχαιμία σε πειραματόζωα.

Για άλλη μια φορά, ωστόσο, η έρευνα αυτή περιελάμβανε μεγαδόσεις ασπαρτάμης, ενώ ταυτόχρονα κρίνεται ανεπαρκής από διάφορους επιστημονικούς φορείς. Ο Αμερικάνικος Σύνδεσμος Καρκίνου εξετάζοντας αυτές τις έρευνες δήλωσε ότι «Στο σύνολό τους, αυτές οι μελέτες δεν προσφέρουν επαρκείς αποδείξεις ότι η ασπαρτάμη είναι καρκινογόνος ουσία για τα ζώα». Επιπλέον, το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των Η.Π.Α. αναφέρει σε επίσημη θέση του ότι «Δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι τα ελεγχόμενα τεχνητά γλυκαντικά, συμπεριλαμβανομένης της ασπαρτάμης, σχετίζονται με κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου σε ανθρώπους.»

Η ασπαρτάμη προκαλεί τύφλωση;

Σε καμία περίπτωση. Λαθεμένα έχει συσχετιστεί η ασπαρτάμη με τύφλωση λόγω του σχηματισμού μεθανόλης κατά τον καταβολισμό της. Όλα τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι το ποσό της μεθανόλης που προσλαμβάνεται από την ασπαρτάμη ή τους χυμούς φρούτων είναι απόλυτα ασφαλές.

Μπορούν οι έγκυες γυναίκες και τα παιδιά να καταναλώνουν ασπαρτάμη;

Δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που να υποστηρίζουν ότι οι έγκυες γυναίκες πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση ασπαρτάμης. Επιπλέον, καμία παρενέργεια ή επιπλοκή στην υγεία δεν έχει συσχετιστεί ποτέ με την κατανάλωση ασπαρτάμης από έγκυες γυναίκες. Αντίστοιχα, δεν υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που να καταδεικνύουν ότι είναι επικίνδυνο για τα παιδιά να καταναλώνουν ασπαρτάμη. Εξάλλου, η μέση κατανάλωση ασπαρτάμης σε παιδιά κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα, αλλά ούτως ή άλλως δεν έχουν αναφερθεί αρνητικές επιπτώσεις από την πρόσληψη ασπαρτάμης σε παιδιά.
Μπορούν οι διαβητικοί ασθενείς να καταναλώνουν ασπαρτάμη;

Ο Αμερικάνικος Διαβητολογικός Σύλλογος αναφέρει ότι η κατανάλωση ασπαρτάμης από διαβητικούς ασθενείς είναι ασφαλής. Εξάλλου, η ασπαρτάμη μπορεί να αποτελέσει μια εναλλακτική γλυκαντική λύση που δεν επηρεάζει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.

Μπορεί η ασπαρτάμη να βοηθήσει στον έλεγχο βάρους;

Τα τρόφιμα και τα ποτά που περιέχουν ασπαρτάμη αποδίδουν σημαντικά χαμηλότερες θερμίδες, σε σχέση με τα αντίστοιχα που ως γλυκαντική ουσία περιέχουν ζάχαρη. Χρησιμοποιώντας προϊόντα με ασπαρτάμη μπορεί κάποιος να ελέγξει καλύτερα τη συνολική ημερήσια πρόσληψη ενέργειας. Έρευνες δείχνουν ότι η κατανάλωση τροφίμων και ποτών με ασπαρτάμη όταν αντικαθιστούν τα αντίστοιχα προϊόντα με ζάχαρη, στα πλαίσια μιας σωστής διατροφής και ενός προγράμματος φυσικής δραστηριότητας, έχει καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά στον έλεγχο βάρους μακροπρόθεσμα. Ωστόσο, η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας απαιτεί μία διατροφή που να αποδίδει συνολικά χαμηλότερη ενεργειακή πρόσληψη από την ενέργεια που καταναλώνει ο οργανισμός (αρνητικό ενεργειακό ισοζύγιο) και δεν επαρκεί μόνο η χρήση τροφίμων και ποτών με ασπαρτάμη.

Διαβάστε επίσης: Ζάχαρη Καρύδας: Το πιο υγιεινό υποκατάστατο της εμπορικής ζάχαρης

* Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο fmh.gr

Ακολουθήστε το Run 'n Fun στο Google News