Γράφει ο Νίκος Καφετζόπουλος*
Η μάστιγα της παχυσαρκίας είναι εδώ, αυτό δείχνουν τα δεδομένα. Τί φταίει και τι μπορούμε να κάνουμε; Θα προσπαθήσω σε αυτήν και σε επόμενες δημοσιεύσεις να αναλύσω τους σημαντικότερους λόγους που κινδυνεύουμε παγκοσμίως από τη παχυσαρκία. Ας δούμε τον πρώτο που είναι πολύ επικίνδυνος και δεν είναι άλλος από το επεξεργασμένο φαγητό.
Με τον όρο επεξεργασμένο φαγητό εννοούμε τα τρόφιμα, όπως μπισκότα, αρτοσκευάσματα, γλυκά, ζαμπόν, μπεικον κλπ.. Ό,τι επεξεργάζεται επομένως και μπαίνει σε συσκευασία.
Στις δυτικές λεγόμενες κοινωνίες οι άνθρωποι καταναλώνουν περίπου 500 θερμίδες περισσότερες την ημέρα από ό, τι το 1970. Περίπου το 85-90 % των επιπλέον αυτών θερμίδων προέρχεται από δημητριακά, πρόσθετα λίπη, πρόσθετα σάκχαρα. Μόνο το 2% προέρχεται από την κατανάλωση περισσότερων φρούτων και λαχανικών.
Τι άλλαξε τόσο;
Η απάντηση είναι η βιομηχανία του τροφίμου. Με νέες τεχνολογίας, η παραγωγή γλυκιάς ύλης, ζάχαρης κυρίως αλλά και σιρόπι καλαμποκιού (High-fructose corn syrup) η κατανάλωση απογειώθηκε και προστέθηκε σχεδόν σε όλα τα τρόφιμα. Το σιτάρι άρχισε να αλέθεται και έτσι να αφαιρούνται όλα τα θρεπτικά συστατικά. Τα φυτικά λιπαρά παράγονται φθηνά και σε μεγαλύτερες ποσότητες από ποτέ, όπως και το αλάτι (75% του αλατιού που καταναλώνουμε είναι κρυμμένο στα επεξεργασμένα τρόφιμα).
Πως λειτουργεί το ανθρώπινο σώμα όμως;
Το πόσο θα φάμε ρυθμίζεται από χημικούς άλλα και μηχανικούς μηχανισμούς.. Τρώμε μέχρι να ‘’τεντώσει’’ το στομάχι μας και όχι μέχρι να φτάσουμε έναν καθορισμένο αριθμό θερμίδων. Δεδομένου ότι τα μεταποιημένα τρόφιμα έχουν συμπυκνωμένες τις θερμίδες και είναι πολύ χαμηλά σε φυτικές ίνες, καταναλώνουμε περισσότερες θερμίδες προτού αισθανθεί το στομάχι μας γεμάτο.
Επιπλέον, σταματάμε να τρώμε με βάση και την ποιότητα. Η φτωχή τροφή (έτοιμα σνακ, μπισκότα κτλ) μας οδηγεί να τρώμε ακόμα περισσότερο για να λάβουμε τα θρεπτικά συστατικά που χρειαζόμαστε. Δεν σταματάει όμως εκεί. Η ζάχαρη και τα λιπαρά προκαλούν υπερδιέγερση του κέντρου ανταμοιβής στον εγκέφαλό μας, κυρίως μέσω της έκκρισης ντοπαμίνης. Και ο αρχέγονος εγκέφαλος μας πώς να το διαχειριστεί;
Τα παλιά χρόνια, τόσο γλυκό ήταν μόνο το μέλι, το οποίο ήταν διαθέσιμο μόνο εποχιακά. Το λίπος το παίρναμε κυρίως από τα ζώα, που τότε δεν ήταν και τόσο λιπαρά. Και το αλάτι ήταν διαθέσιμο μόνο στο νερό. Τι έκανε λοιπόν η βιομηχανία τροφίμου; Έφτιαξε τρόφιμα που συνδυάζουν την τέλεια αναλογία λίπους, ζάχαρης και αλατιού για να σας κάνει ευτυχισμένους. Αυτή η τέλεια αναλογία και υφή προκαλεί έκρηξη ντοπαμίνης και καθιστά κάποια τρόφιμα ακαταμάχητα.
Έτσι, κανείς δεν μπορεί να φάει μόνο ένα! Ο εγκέφαλος μας δεν είναι έτοιμος γενετικά για να το διαχειριστεί όλο αυτό.. Έγιναν αυτά πολύ γρήγορα. Η αποφυγή τους είναι ένα από τα πιο σημαντικά βήματα που μπορείτε να κάνετε για να διατηρήσετε την υγεία σας.
Άγχος και παχυσαρκία
Μας παχαίνει το άγχος; Όχι μόνο μας παχαίνει, αλλά και καταστρέφει όλους τους ρυθμιστικούς μηχανισμούς που έχει το ανθρώπινο σώμα για να ρυθμίσει τη πρόσληψη της τροφής.
Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή. Το άγχος έχει γίνει κομμάτι της σύγχρονης ζωής και πολλοί το αντιμετωπίζουν με το λεγόμενο comfort food (συναισθηματικό φαγητό). Τί μας οδηγεί όμως εκεί; Το χρόνιο άγχος είναι δυσάρεστο. Μπορεί να προκαλέσει ακόμα και κατάθλιψη. Τρόφιμα που απελευθερώνουν ντοπαμίνη & ανταμείβουν τον εγκέφαλο, μας προκαλούν ευχαρίστηση και αυτός είναι ένας τρόπος αυτοθεραπείας ενάντια στα αρνητικά συναισθήματα. Αλλά υπάρχει και κάτι άλλο.
Ο ρόλος της κορτιζόλης
Υπό πίεση, ο εγκέφαλος απελευθερώνει από τα επινεφρίδια κορτιζόλη, γνωστή ως ορμόνη του στρες. Η κορτιζόλη λέει στο σώμα μας να γεμίσει άμεσα ενέργεια και να προετοιμαστεί να πολεμήσει ή να τρέξει, σε περίπτωση πχ που εμφανιστεί μπροστά μας μια αρκούδα. Μας οδηγεί στην αναζήτηση λοιπόν πυκνών τροφών. Αλλά δεν θα συναντήσετε καμιά αρκούδα. Θα συναντήσετε έναν προιστάμενο που περιμένει ή ένα χρέος που πρέπει να πληρωθεί ή έναν αδιάφορο σύζυγο. Ο οργανισμός τις πήρε τις θερμίδες όμως και τώρα πρέπει να τις συσκευάσει (σε λίπος), αφού δεν τις χρησιμοποίησε κάπου.. και το άγχος συνεχίζεται.
Τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά & σάκχαρα μειώνουν την απόκριση στο άγχος. Η ντοπαμίνη που απελευθερώνεται από την κατανάλωση αυτών των τροφίμων οδηγεί σε μια προσωρινή αποκατάσταση του στρες. Ρυθμίζει προς τα κάτω την οδό του υποθάλαμου & των επινεφριδίων για να απενεργοποιήσει την απόκριση στο στρες και να επαναφέρει το σώμα σε ισορροπία. Συναρπαστικό. Τρώμε πολύ πριν την απειλή, τρώμε και μετά για να τη ξεπεράσουμε. Έχει και συνέχεια.
Άγχος, κορτιζόλη και ινσουλίνη
Το άγχος μέσω κορτιζόλης εμποδίζει περαιτέρω την απώλεια βάρους δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο αύξησης βάρους. Σε συνδυασμό με άλλες ορμόνες, όπως ινσουλίνη και το NPY (Neuropeptide Y), προκαλείται αναδιανομή του λίπους από άλλες περιοχές του σώματος σε λίπος της κοιλιάς. Ένας πιθανός λόγος είναι ότι το βαθύ κοιλιακό ή σπλαχνικό λίπος μετατρέπεται πιο εύκολα σε ενέργεια από το λίπος στους μηρούς ή τους γλουτούς.
Ωστόσο, το σπλαχνικό λίπος είναι ένα όργανο. Απελευθερώνει ορμόνες και χημικές ουσίες που προκαλούν φλεγμονή και αντίσταση στην ινσουλίνη. Με τη σειρά τους, αυτές οι ουσίες προάγουν περαιτέρω την αύξηση βάρους, τη συσσώρευση λίπους και το βάρος συνεχίζει να αυξάνεται μέχρι να βρει νέο (υψηλότερο) σημείο ισορροπίας. Άρα: Οι βλαβερές συνέπειες του στρες συμβαίνουν όχι μόνο από την έκθεση στο άγχος, αλλά και από την ανταπόκριση σε αυτό.
Πως αντιμετωπίζουμε το άγχος
Η ύπαρξη δεξιοτήτων και εργαλείων για τη διαχείριση του άγχους αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του ελέγχου του βάρους μακροπρόθεσμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να εξαλείψετε το άγχος από τη ζωή σας. Το άγχος είναι αναπόφευκτο και η αποφυγή του είναι αδύνατη. Αντ ‘αυτού, μπορείτε να εργαστείτε για να βελτιώσετε τον χειρισμό του άγχους. Υπάρχουν συγκεκριμένες αποδεδειγμένες συνήθειες και συμπεριφορές που βοηθούν. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα που είναι ανθεκτικά στο άγχος έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά:
Αντιλαμβάνονται τις αγχωτικές καταστάσεις ως πρόκληση και όχι ως απειλή. Εκτιμούν αυτά που έχουν. Η ευγνωμοσύνη από μόνη της φαίνεται ότι μειώνει τα επίπεδα κορτιζόλης Έχουν υποστηρικτικές ανθρώπινες σχέσεις. Η εμπιστοσύνη και η ενσυναίσθηση προκαλούν την απελευθέρωση της ορμόνης της αγάπης, της οξυτοκίνης, η οποία βελτιώνει την απόκρισή μας στο άγχος.
Υπάρχουν και πολλοί άλλοι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να κάνουμε το άγχος να λειτουργεί υπέρ μας, αντί να καταστρέφουμε τον οργανισμό & τις ορμόνες του. Το σημαντικό πράγμα που πρέπει να θυμάστε είναι ότι η διαχείριση του βάρους περιλαμβάνει πολλά περισσότερα από την εξισορρόπηση των θερμίδων. Πρέπει να δημιουργήσετε έναν τρόπο ζωής που ισορροπεί τις ορμόνες σας, ο οποίος στη συνέχεια ισορροπεί φυσικά και το βάρος σας.
Διαβάστε επίσης: Γιατί κινδυνεύουν περισσότερο οι υπέρβαροι από τον Covid-19;
* Ο Νίκος Καφετζόπουλος είναι Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος. Έχει γράψει το βιβλίο “Πρακτικός οδηγός Αθλητικής Διατροφής”. Στο www.nutribase.gr μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για τη δουλειά του.
Ακολουθήστε το Run 'n Fun στο Google News
