Της Ευαγγελίας Παναγιωτοπούλου*

Οι παθήσεις των νεφρών μπορεί να είναι οξείες αλλά ενδεχομένως να είναι και χρόνιες, σε κάθε περίπτωση απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή κατά την θεραπεία τους.

Σε τέτοια νοσήματα που απειλούν ζωτικά όργανα του ανθρωπίνου σώματος, ίσως προκαλεί ενστάσεις η συζήτηση γύρω από εναλλακτικές θεραπευτικές αγωγές στην διαχείριση της ασθένειας.

Ωστόσο υπάρχουν τέτοιες, που αν μη τί άλλο έχουν το προνόμιο ότι έχουν προηγηθεί και δοκιμαστεί πολλά χρόνια των σύγχρονων κλασικών θεραπειών, συνήθως σε τέτοια έκταση ώστε ακόμα κι αν δεν καταφέρουν να βελτιώσουν τη κλινική εικόνα του ασθενούς, να μπορεί αξιόπιστα να χαρακτηριστεί η χρήση τους ως ασφαλή.

Είναι σημαντικό να τονίσουμε κατηγορηματικά ότι όλες οι εναλλακτικές θεραπείες που θα αναφερθούν δεν είναι παρά μόνο συμπληρωματικές προσεγγίσεις και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αναπληρώσουν τη βασική θεραπεία ασθενειών που αφορούν τη νεφρική λειτουργία.

Η θεραπεία με βότανα παθήσεων των νεφρών έχει ρίζες από πολύ παλιά και πολλοί λαοί σ’ όλες τις ηπείρους, έχουν χρησιμοποιήσει δεκάδες φυτά για την αντιμετώπισή αυτών. Ο κατάλογος των αναφορών στη βιβλιογραφία της Βοτανοθεραπείας είναι μεγάλος:

• Νεφρίτιδα: Αγγουριά, αγκινάρα, αγριμόνια, αρκτοστάφυλος, γεράνι, επιλόβιο, καλαμπόκι, κιχώριο, μολόχα, ντοματιά, οξαλίδα, συκιά, τσουκνίδα
• Νεφρολιθίαση: Αγκινάρα, αγριάδα, αγριοκαρότο, αλθαία, ασπερούλα, αχλαδιά, γλιστρίδα, ερυθραία, ήλιος, θρούμπι, καλαμπόκι, καρότο, κερασιά, κολλητσίδα, κρεμμύδι, λεμονιά, λυκοπόδιο, μαϊντανός, μάραθο, ονωνίδα, πεντάνευρο, πρίμουλα, σημύδα, σκόρδο, τσουκνίδα, ύσσωπος, φλαμουριά, φουμαριά, φραουλιά, χελιδόνιο, χρυσόβεργα
• Άλλες Νεφροπάθειες: Αγγουριά, αγριμόνιο, αγριοκαρότο, αλθαία, άμπελος, άρκευθος, αχιλλαία, βάλσαμο, γκι, γκίνσενγκ, γκότζι μπέρι, δυόσμος, εκουιζέτο, ελευθερόκοκκος, επιλόβιο, ζαμπούκος (μαύρος), κακαόδενδρο, καλαμπόκι, κάνναβις, καρότο (κολικοί), κετραρία (κολικοί), κολλητσίδα, κολχικό, κουκιά, κουρκουμάς, λάπαθα, λάχανο, λινάρι, λυκοπόδιο, μάραθο, μενεξές, μηλιά, μολόχα, μουριά, μπελαντόνα, νούφαρο, παστινάκη, πεντάνευρο, πικραλίδα, ροδακινιά, σαπουνόχορτο, σέλινο, σπειραία, τσουκνίδα, φαγόπυρο, φραουλιά, χελιδόνιο, χρυσόβεργα

Ανάλογα με τη φύση τους, άλλα από αυτά καταναλώνονται μέσω της διατροφής στο φαγητό (ωμά ή μαγειρεμένα), άλλα ως αφέψημα (τμήματα των φυτών σε φρέσκια ή αποξηραμένη μορφή) ή ακόμα και ως συμπλήρωμα διατροφής (χάπι, σιρόπι κλπ). Στην συνέχεια θα αναφέρουμε συνοπτικά κάποια επιπλέον στοιχεία για τα πιο δημοφιλή εκ των προαναφερθέντων : 

ΑΓΚΙΝΑΡΑ (Cynara scolymus L)

Τα συστατικά της αγκινάρας και ιδιαίτερα όσα περιέχονται στη ρίζα, τα φύλλα και τα κοτσάνια είναι διουρητικά κι αυτός είναι ο κύριος λόγος που θεωρείται εξαιρετικά αποτελεσματική κατά της οξείας και χρόνιας νεφρίτιδας. Επίσης καταπολεμά τις πέτρες στα νεφρά. Η χρήση της στην Ελλάδα για τη σωστή λειτουργία των νεφρών έχει πολύ βαθιές ρίζες, αλλά ακόμα και σήμερα είναι ιδιαίτερα δημοφιλής κυρίως στα Επτάνησα, όπου την βράζουν σε λευκό κρασί για να παρασκευάσουν ένα αποτελεσματικό παραδοσιακό αφέψημα. Ως διουρητικό αυξάνει τη διούρηση και κατ’ επέκταση καθαρίζουν τα ούρα και τελικά τα νεφρά.

ΑΓΡΙΑΔΑ (Agropyron repens L, Tritium repens L)

Η αγριάδα θεωρείται άριστο διουρητικό, τα ριζώματα αλλά και τα βλαστάρια του είναι δοκιμασμένα σ’ όλο το κόσμο από παλιά και αποτελεί βότανο γνωστό για διουρητική και αντιφλεγμονώδη του δράση. Χρησιμοποιείται σε φλεγμονές των ουροφόρων οδών του προστάτη, στη φλεγμονή της ουροδόχου κύστης, στη νεφρολιθίαση και στους κολικούς των νεφρών.

ΑΓΡΙΟΚΑΡΟΤΟ (Daucus carota)

Το άγριο καρότο είναι ένα αρωματικό βότανο που δρα ως διουρητικό και τονώνει σημαντικά τη καθαρτική δράση των νεφρών. Ως έγχυμα των φύλλων ωφελεί στην ουρολιθίαση, τη νεφρολιθίαση, τη κυστίτιδα και είναι αντισηπτικό του ουροποιητικού συστήματος. Χρησιμοποιείται στη θεραπεία διαφόρων νεφρικών παθήσεων, αλλά και της ουροδόχου κύστης. Το τσάι των σπόρων του συστήνεται κατά της κατακράτησης ούρων και στον ασκίτη. Δεν συστήνεται σε έγκυες, διαβητικούς και θέλει ιδιαίτερη προσοχή στη περισυλλογή του γιατί μοιάζει πολύ με το κώνειο που είναι τοξικό).

ΑΡΚΤΟΣΤΑΦΥΛΟΣ (Arctostaphylos uva–ursi)

Οι Ινδιάνοι της Αμερικής χρησιμοποιούσαν τα φύλλα του για την αντιμετώπιση λοιμώξεων της ουροδόχου κύστης, της ουρηθρίτιδας, της πέτρας στα νεφρά και της κυστίτιδας. Στην Κινεζική Ιατρική ήταν επίσης γνωστό για τη θεραπευτική του δράση στα νεφρά και στην ουροδόχο κύστη. Στην Ευρώπη η χρήση του για την σωστή λειτουργία των νεφρών ξεκίνησε τον 12ο αιώνα, οπότε και το βότανο ξεκίνησε να χρησιμοποιείται εκτενώς. Εκτός από διουρητική έχει και αντισηπτική και αντιβακτηριδιακή δράση, ιδιαίτερα στην ουροφόρα οδό όπου δρα κατά των λοιμώξεων. Θεωρείται ότι καταπραΰνει και δυναμώνει τις βλεννογόνες μεμβράνες του ουροποιητικού. Στην Ελλάδα φυτρώνει στα ορεινά της Β. Ελλάδας και η δράση του ενισχύεται σε συνδυασμό με αχιλλαία-αγριάδα ή λιναρόσπορο. Η χρήση του θεωρείται από τις ιδιαίτερα αποτελεσματικές, χρειάζεται όμως ιδιαίτερη προσοχή γιατί σε υπερβολικές δόσεις προκαλεί γλυκοζουρία.

ΕΠΙΛΟΒΙΟ (Epilobium parviflorum)

Η κύρια φαρμακευτική του ιδιότητα είναι η αντιμετώπιση όλων των διαταραχών του προστάτη, των νεφρών και της ουροδόχου κύστης. Η αντιβακτηριδιακή, ντιφλεγμονώδη, αντιμικροβιακή και αντιοξειδωτική του δράση το καθιστά αποτελεσματικό σε υπερπλασία προστάτη και αντιμετωπίζει τα συμπτώματα που εμφανίζονται μετεγχειρητικά. Αποτελεσματικό στη κυστίτιδα και στη νεφρίτιδα, ωφελεί επίσης σε προβλήματα ακράτειας ούρων. Λαμβάνεται ως αφέψημα, αλλά επιπλέον οι νεαροί βλαστοί του βράζονται και τρώγονται όπως τα σπαράγγια.

ΚΑΛΑΜΠΟΚΙ (Zea mays L)

Από τα πιο δημοφιλή όπλα της φύσης με δράση κατά της νεφρολιθίασης. Αποτελεσματικό και για τον έλεγχο του αυξημένου ουρικού οξέως. Η πολύτιμη διουρητική του δράση το έχει καταστήσει ιδιαίτερα δημοφιλές ως φυτικό ‘φάρμακο’ κατά της ψαμμίασης (πέτρες στα νεφρά), των πετρών του ουρικού οξέος, αλλά και στην ψαμμίαση οξαλικού ασβεστίου. Καταπραΰνει τη φλεγμονή των ουροποιητικών οδών, τη νεφρίτιδα, την κυστίτιδα και την πυελονεφρίτιδα. Επίσης καταπολεμά τις μολύνσεις του ουροποιητικού συστήματος και την δυσουρία. Ως ενεργό μέρος θεωρούνται τα ‘μαλλιά’ του καλαμποκιού.

ΜΑΪΝΤΑΝΟΣ (Petroselinum crispum)

Ιδιαίτερα αγαπητό βότανο, πολύτιμο στη μαγειρική και γνωστότατο για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες. Αποτελεί άριστο διουρητικό και χρησιμοποιείται σε όλες τις παθήσεις του ουροποιητικού, τις πέτρες στα νεφρά, την ουρηθρίτιδα ή στένωση της ουρήθρας, στη κυστίτιδα και στην ουρική αρθρίτιδα.

ΜΗΛΙΑ (Malus domestica)

Η χρήση του για τη σωστή λειτουργία των νεφρών ήταν πολύ διαδεδομένη κατά το Μεσαίωνα, όπου χρησιμοποιούνταν ευρέως κατά της ουρικής αρθρίτιδας. Τα φύλλα, τα μπουμπούκια και τα ανοιχτά λουλούδια του φυτού είναι ισχυρά διουρητικά. Την ίδια χρονική περίοδο μείγμα των τριών αυτών αποτελούσε την ενδεδειγμένη θεραπεία της νεφρίτιδας οξείας μορφής, της κυστίτιδας και της νεφρολιθίασης. Για το μηλόξυδο επίσης υπάρχει πληθώρα αναφορών από την αρχαιότητα, ως προς την ικανότητά του να καθαρίζει τα νεφρά. Σήμερα, ο χυμός από βρασμένα μήλα θεωρείται ευεργετικός για τα ερεθισμένα νεφρά και την ουροδόχο κύστη.

ΠΑΣΤΙΝΑΚΗ (Pastinaca sativa)

Τα αιθέρια έλαια που περιέχει συμβάλλουν στην ομαλή λειτουργία των νεφρών και ανακουφίζουν τα συμπτώματα από διάφορες παθήσεις τους, καθώς και της ουροδόχου κύστης. Οι φαρμακευτικές ιδιότητες εντοπίζονται στη ρίζα της, η οποία αποτελεί ένα ιδιαίτερα υγιεινό λαχανικό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη μαγειρική, ακριβώς όπως το καρότο, ωμή ή βραστή.

ΤΣΟΥΚΝΙΔΑ (Urtica dioica L.)

Τα φύλλα, η ρίζα και οι σπόροι αποτελούν τα χρήσιμα μέρη του φυτού στη Βοτανοθεραπεία. Καταλύει το ουρικό οξύ και γι’ αυτό θεωρείται πολύτιμο στη νεφρίτιδα, στη κυστίτιδα και στις πέτρες των νεφρών. Είναι διουρητικό και εκτός από αφέψημα, μπορούμε να προσλάβουμε το βότανο και στη μορφή νωπού χυμού. Πολύ διαδεδομένο ανάμεσα στους παλιούς πρακτικούς γιατρούς της Ηπείρου, οι οποίοι σύστηναν ρόφημα από κοπανισμένους σπόρους τσουκνίδας. Σε πολλά χωριά της Κρήτης την βράζουν και την τρώνε, ακριβώς όπως τα χόρτα.

Να σημειωθεί ότι οι θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων είναι συνήθως επαρκείς όσον αφορά την πρόληψη ασθένειας και τη σωστή λειτουργία των νεφρών μακροπρόθεσμα, ίσως ακόμα και στην ανακούφιση συμπτωμάτων σε ενδεχόμενη ήπια εκδήλωση νόσου, σε καμία περίπτωση όμως δεν υποκαθιστούν την θεραπευτική αγωγή που έχει συστήσει εξατομικευμένα ο θεράποντας ιατρός. Σε καμία περίπτωση δεν δρουν ως μαγικά χαπάκια, αλλά μάλλον ενεργούν συνεργιστικά, αλληλεπιδρώντας και με μια πληθώρα άλλων μικροθρεπτικών συστατικών που είναι παρόντα σε μια πλήρη διατροφή.

Έρευνα στην Βοτανοθεραπεία

Η κλινική έρευνα στο πεδίο της Βοτανοθεραπείας που εξετάζει την ασφάλεια της χρήσης βοτάνων στη θεραπεία ασθένειας είναι συνεχής και εκτεταμένη. Ενδεικτικά θα αναφέρω μια τέτοια έρευνα που θεωρείται σταθμός και είχε πραγματοποιηθεί από την Ιατρική Τοξικολογική Μονάδα του Guy’s Hospital of London, ήταν 5ετής (κατά το χρονικό διάστημα 1991-1996) και είχαν εξεταστεί εκτεταμένα οι παρενέργειες των παραδοσιακών θεραπευτικών (βότανα και διαιτητικά συμπληρώματα). Η αποτίμηση στην 5ετία έδειξε ότι σε 1297 εξετασθέντες (που αποτελούσαν το 23% όλου του πληθυσμιακού δείγματος των εξετασθέντων), έγινε μια συσχέτιση συμπτωμάτων από «πιθανόν», μέχρι «επιβεβαιωμένο» (61% των περιπτώσεων). Αυτά τα συμπτώματα περιελάμβαναν αλλεργικές αντιδράσεις, γαστρεντερικά ενοχλήματα και λειτουργικές ανωμαλίες του ήπατος (κυρίως από Κινέζικα θεραπευτικά βότανα), όπως και ενδεχόμενες αλληλεπιδράσεις μεταξύ αυτοεπιλεγόμενων θεραπευτικών συμπληρωμάτων και συνταγογραφούμενων φαρμάκων. Οι μελετητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο γενικός κίνδυνος από την συνεργική χρήση των θεραπευτικών αυτών ήταν χαμηλός και έκτοτε θεωρήθηκαν σε γενικές γραμμές ασφαλή. Αυτή η μελέτη αντικατοπτρίζει την σημασία της έρευνας σε αυτόν τον τομέα.

Συμπλήρωματα Διατροφής

Τα τελευταία 20 χρόνια, υπήρξε και συνεχίζει, μια επανάσταση στα διαιτητικά συμπληρώματα και μεγάλο μέρος του κοινού αναζητά να βελτιώσει την υγεία του μέσω της δίαιτας ή των ‘φυσικών’ θεραπευτικών ουσιών. Δεν μπορεί να μη δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στο γεγονός ότι, ενώ πολλά συστατικά τροφίμων μπορεί να είναι ασφαλή όταν προσλαμβάνονται σε φυσιολογικές δόσεις, όταν τα επίπεδα πρόσληψης αυξάνονται σε ‘φαρμακολογικές’ δόσεις, άλλα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν. Είναι γι’ αυτό επιβεβλημένο, αυτά τα τροφοστοιχεία να είναι κατάλληλα ερευνημένα και οι επαγγελματίες υγείας, όπως και το κοινό, να είναι καλά ενημερωμένοι για τις ωφέλειες και τα μειονεκτήματα αυτών των επιλογών.

* Η Ευαγγελία Παναγιωτοπούλου είναι διαιτολόγος – διατροφολόγος. Το άρθρο της δημοσιεύτηκε στο www.mednutrition.gr

Ακολουθήστε το Run 'n Fun στο Google News