Της Φρόσως Πατσού*
Το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα μιας περιόδου (κλειστού ή ανοικτού στίβου) αποτελεί για κάποιους αθλητές, κορυφαίο αθλητικό γεγονός, για κάποιους άλλους ένα test event πριν το Πανευρωπαϊκό ή Παγκόσμιο πρωτάθλημα και για κάποιους άλλους απλά ένα στόχο για την επόμενη χρονιά.
Η προετοιμασία ωστόσο γι’ αυτόν τον αγώνα είναι μια διαδικασία η οποία παίρνει αρκετό χρόνο και χρειάζεται οργάνωση και πρόγραμμα για τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και της ψυχολογίας, ώστε ο αθλητής/τρια να βρεθεί στην κορύφωση της αθλητικής απόδοσης την κατάλληλη στιγμή. Απαιτούνται διεργασίες οι οποίες ξεκινούν από πολύ νωρίς και ολοκληρώνονται με το πέρας του αγώνα.
H έρευνα
Σε έρευνα στην οποία συμμετείχαν 100 κορυφαίοι αθλητές από όλα τα αγωνίσματα του στίβου, στους οποίους ζητήθηκε να καταγράψουν τις εμπειρίες τους, τις σκέψεις, τα συναισθήματα αλλά και τους τρόπους αντιμετώπισης που χρησιμοποίησαν στον αγώνα που πέτυχαν την καλύτερη τους επίδοση αναφέρθηκαν τα εξής: Τα στοιχεία εκείνα που χρειάστηκε να υπερβούν κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας τους προκειμένου να αποδώσουν τα μέγιστα στον αγώνα ήταν η φυσική και ψυχολογική κόπωση, ο φόβος για μια άσχημη έκβαση στον αγώνα, ο φόβος κάποιου τραυματισμού, ο σωματικός πόνος, η χαμηλή προσδοκία για επιτυχία και οι αντίπαλοι.
Στη συνέχεια ρωτήθηκαν με ποιο τρόπο κατάφεραν να ξεπεράσουν τις παραπάνω αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα και αναδύθηκαν οι εξής στρατηγικές αντιμετώπισης τις οποίες «δούλευαν» κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας: επιμονή στην προσπάθεια, προσήλωση στο στόχο, εκλογίκευση, αυτοπεποίθηση και συναδελφικότητα. Η φυσική εκγύμναση, η ψυχολογική εκγύμναση, η επιλογή στρατηγικής, η κοινωνική υποστήριξη και η σωματική χαλάρωση είναι μερικά από τα πιο σημαντικά στοιχεία που πρέπει ο/η αθλητής/τρια να εστιάσει και να αναπτύξει ώστε να έχει το αποτέλεσμα που επιθυμεί.
Τα αποτελέσματα
Οι έρευνες δείχνουν ότι το χρονικό διάστημα λίγο πριν τη μεγάλη πρόκληση οι συμμετέχοντες στον αγώνα λειτουργούν με δύο κυρίως τρόπους. Είτε αναδεικνύοντας όλες τις αμφιβολίες που μπορεί να έχουν για την προετοιμασία τους και την κατάσταση τους αναζητώντας απαντήσεις συνεχώς για το αν είναι καλά και αν έχουν κάνει την κατάλληλη προετοιμασία, είτε εκλογικεύοντας τα δεδομένα που έχουν και καταγράφοντας ποιοτικούς και ποσοτικούς δείκτες που έχουν καταφέρει κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Αυτό που ισχύει πολλές φορές είναι ότι οι αθλητές/τριες ή οι προπονητές/τριες αποζητούν τη λύση για αύξηση της αυτοπεποίθησης και μείωση του στρες λίγο πριν τον αγώνα. Χωρίς αυτό να είναι αναγκαστικά αρνητικό, ωστόσο η ψυχολογική εκπαίδευση είναι μια διαδικασία η οποία όσο πιο πολύ την χρησιμοποιώ τόσο καλύτερα αποτελέσματα έχω.
Ωστόσο, ακόμη και στην τελική ευθεία πριν τη μεγάλη πρόκληση, ο αθλητής/τρια μπορεί να κάνει συγκεκριμένα πράγματα ώστε να τονώσει την ψυχολογία του, να αυξήσει την αυτοπεποίθηση του, να μειώσει το στρες, να βελτιώσει την απόδοση του και να ευχαριστηθεί τη συμμετοχή του όσο περισσότερο μπορεί. Εάν ανήκετε σε ένα προπονητικό team και προπονείστε σαν ομάδα μπορείτε να δουλέψετε και με ομαδικές στρατηγικές αλλά και σαν άτομο ξεχωριστά. Και αυτό γιατί ο καθένας μας είναι μοναδικός και βρίσκει τους δικούς του τρόπους ενεργοποίησης και αποφόρτισης.
Τα πιο συνηθισμένα λάθη που κάνουν οι αθλητές/τριες πριν τον αγώνα είναι τα ακόλουθα:
1.Έχουν προλήψεις και σκέφτονται με τέτοιο τρόπο ώστε πιστεύουν ότι ο αγώνας τους δεν εξαρτάται από τους ίδιους αλλά πολύ από την τύχη. π.χ. αν το πρώτο άλμα μου ή η πρώτη βολή μου είναι μεγάλη ο αγώνας θα πάει καλά, αλλιώς όχι.
2.Μεταφέρουν προβλήματα που μπορεί να έχουν σε άλλα πλαίσια (οικογένεια, σχολείο κ.τ.λ.) μέσα στον αγώνα. Αυτό πολλές φορές έχει σαν αποτέλεσμα να αποσυντονίζονται από το στόχο του αγώνα. Οι ρόλοι πρέπει να είναι διακριτοί.
3.Δεν προετοιμάζονται ψυχολογικά κατά τη διάρκεια των προπονήσεων αλλά αντίθετα υπερ-αναλύουν και εστιάζουν υπερβολικά στον αγώνα την τελευταία στιγμή. Στον αγώνα τα πράγματα πρέπει να είναι σχεδόν αυτοματοποιημένα και η περισσότερη δουλειά πρέπει να έχει γίνει αρκετό καιρό πριν.
4.Εστιάζουν πολύ στα αποτελέσματα του αγώνα και λιγότερο στο να νιώσουν όμορφα και να ευχαριστηθούν τον αγώνα. Προφανώς όλοι/ες προσπαθούν και θέλουν το ρεκόρ, ωστόσο η έννοια της ψυχολογικής ροής που αναφέραμε σε προηγούμενο άρθρο είναι πολύ πιο σημαντική την ώρα του αγώνα.
5.Ανησυχούν πολύ για την αρνητική κοινωνική αξιολόγηση από τους «σημαντικούς άλλους» και πολλές φορές αγωνίζονται έχοντας πολύ στο μυαλό τους να ικανοποιήσουν τους τρίτους και όχι τους εαυτούς τους.
6.Εστιάζουν πολύ στους αντιπάλους και στο τι μπορούν να πετύχουν καλύτερο από τους ίδιους.
7.Ο φόβος της αποτυχίας και οι αρνητικές σκέψεις για το τι μπορεί να μην πάει καλά (π.χ. να κάνω άκυρη εκκίνηση, να κάνω άκυρο άλμα, να μην μου βγουν τα εμπόδια κ.α.) είναι συνεχείς σκέψεις πριν τον αγώνα.
Κάποια βασικά πράγματα στα οποία μπορείτε να εστιάσετε και να κινηθείτε είναι τα εξής:
Καταρχήν θα πρέπει να κάνετε ένα καλό απολογισμό της χρονιάς που πέρασε εστιάζοντας στα θετικά και στα πράγματα που καταφέρατε και βελτιωθήκατε και όχι στα αρνητικά και σε εκείνα που πήγαν στραβά κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας.
Στη συνέχεια να θέσετε εφικτούς στόχους για τον αγώνα. Ένας μη ρεαλιστικός και ανέφικτος στόχος το μόνο που μπορεί να δημιουργήσει είναι υπέρμετρο άγχος πριν τον αγώνα και απογοήτευση μετά από αυτόν σε περίπτωση μη επίτευξης του. Ο στόχος πάντα πρέπει να συνδέεται με την προσπάθεια που έχετε κάνει μέχρι τώρα στην προετοιμασία σας και στην σωστή οργάνωση την ημέρα του αγώνα.
Δοκιμάστε μια ενθαρρυντική συζήτηση με τον προπονητή ή με κάποιο μέλος της ομάδας που εμπιστεύεστε και γνωρίζει πράγματα ώστε να μπορέσει να σας καθοδηγήσει. Πείτε ιστορίες, αναφέρετε προβληματισμούς και θέστε προσωπικές προκλήσεις για τον αγώνα.
Χρησιμοποιείστε εκτός από λεκτικά μηνύματα και οπτικά ερεθίσματα. Βάλτε σε εμφανή και διακριτά σημεία θετικές παρακινητικές σκέψεις και ιδέες. Οι σκέψεις αυτές μπορεί να αφορούν εσάς τους ίδιους π.χ. «το εγχείρημα είναι πρόκληση αλλά και εγώ είμαι αρκετά σκληρός/η για να τα καταφέρω» ή δηλώσεις άλλων αθλητών/τριων οι οποία λειτουργούν ως πρότυπα ή και ως κύριοι αντίπαλοι.
Οργανώστε τους υποστηρικτικούς «άλλους» οι οποίοι θα είναι αρωγοί στην προσπάθεια σας. Βρείτε σημεία που θα σταθούν και συγκεκριμένες φράσεις που θα θέλατε να ακούσετε κατά τη διάρκεια του αγώνα.
Χρησιμοποιείστε ατομικές στρατηγικές δραστηριοποίησης οι οποίες εστιάζουν στο να κάνετε πράγματα που σας ευχαριστούν, σας αποφορτίζουν και σας κάνουν να νιώθετε όμορφα και ετοιμαστείτε για το μεγάλο ραντεβού.
* Η Φρόσω Πατσού είναι M.Sc Ψυχολόγος – Αθλητικός Ψυχολόγος του ΣΕΓΑΣ, επιστημονική Συνεργάτιδα Εθνικής Ομάδας Στίβου και υποψήφια Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου – Τμήμα Ψυχολογίας. Μπορείτε να δείτε περισσότερα άρθρα της στo site www.idealpsychology.gr
References: Roberts, G. C., & Treasure, D. C. (1995). Achievement goals, motivation climate and achievement strategies and behavior in sport. International Journal of Sport Psychology, 26, 64-80.
Πηγή: Γραφείο τύπου ΣΕΓΑΣ
Ακολουθήστε το Run 'n Fun στο Google News