Γράφει ο Νίκος Καφετζόπουλος*
Η κετογονική διατροφή έχει επανέλθει στο προσκήνιο το τελευταίο διάστημα. Πρόσφατα έχει ξεκινήσει και ένας νέος κύκλος επιστημονικών συζητήσεων σχετικά με την κετογονική δίαιτα και τη σχέση της με εμμονές ή διατροφικές διαταραχές.
Μια άποψη υποστηρίζει ότι μπορεί να οδηγεί σε διατροφική διαταραχή και μια άλλη υποστηρίζει ότι άτομα με προδιάθεση/ιστορικό διατροφικών διαταραχών δεν πρέπει να την ακολουθούν. Για να είμαστε δίκαιοι βέβαια, αυτό δεν αφορά μόνο την κετογονική. Οποιοδήποτε διατροφικό περιοριστικό/στερητικό σχήμα που διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να έχει επιπτώσεις στη σχέση του ατόμου με φαγητό και αυτό είναι σημαντικό πρόβλημα. Υπογραμμίζουμε το χρονικό διάστημα γιατί είναι και το κρίσιμο σημείο.
Να λειτουργεί σε ένα άτομο κάποια στερητική διατροφή για κάποιες λίγες εβδομάδες ή μήνες και μετά να επανέρχεται σε μια κανονικότητα δεν είναι προβληματικό σε καμία περίπτωση. Ο λόγος του άρθρου είναι να εξετάσουμε αν είναι η μόνιμη υιοθέτηση ενός στερητικού τρόπου διατροφής οδηγεί τελικά και σε εμμονές γύρω από το φαγητό ή σε διατροφικές διαταραχές.
Τί είναι η κετογονική δίαιτα;
Η κετογονική δίαιτα είναι μία δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες και υψηλής σε λίπος. Το σκεπτικό πίσω από την κετογονική δίαιτα είναι ότι υποχρεώνει το σώμα να αντλεί ενέργεια από το λίπος των τροφών και από το αποθηκευμένο σωματικό λίπος και όχι από υδατάνθρακες.
Λίγες ημέρες ή εβδομάδες μετά την υιοθέτηση αυτού του διατροφικού προτύπου ο οργανισμός οδηγείται στην κέτωση, σε μία μεταβολική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από την αυξημένη καύση λίπους. Τα κετονικά σώματα που παράγονται είναι πλέον η εναλλακτική πηγή ενέργειας για τον οργανισμό. Υπάρχουν διάφοροι τύποι κετογονικής δίαιτας, η διαφορά των οποίων έγκειται στο ποσοστό πρόσληψης λίπους και πρωτεΐνης. Η κλασική κετογονική δίαιτα είναι πολύ χαμηλή σε υδατάνθρακες (5% της ενέργειας), μέτρια σε πρωτεΐνη (20%) και πολύ υψηλή σε λίπος (75%).
Πως διαταράσσεται η σχέση με το φαγητό
Για τη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων, η κέτο δεν είναι μια διατηρήσιμη διατροφή για περισσότερο από μερικούς μήνες. Αυτή η αποτυχία διατήρησης και η επιστροφή στις συνήθεις διατροφικές συνήθειες μπορεί να προκαλέσει σε κάποια άτομα αισθήματα ενοχής και αποτυχίας. Αυτά τα δύο συναισθήματα μπορούν με τη σειρά τους να οδηγήσουν σε μια πιο διαταραγμένη διατροφή. Επιπλέον ο αυστηρός περιορισμός στους υδατάνθρακες ενισχύει την ιδέα ότι οι υδατάνθρακες είναι «κακοί» και αυτό τελικά προκαλεί άγχος όταν καταναλωθούν τρόφιμα που τους περιέχουν.
Το άγχος γύρω από το φαγητό είναι από τη φύση του προβληματικό. Μήπως τελικά η κετογονική μιμείται αρκετά και κάποια διατροφική διαταραχή; Συνήθως πίσω από μια τέτοια ενασχόληση με το φαγητό κρύβεται μια ψυχαναγκαστική πλευρά που ίσως δεν πηγαίνει στην διαταραχή αλλά είναι στα πρόθυρα.
Άλλες φορές συνυπάρχουν και άλλες συμπεριφορές, όπως υπερβολική τάξη ή καθαριότητα ή φόβος αρρώστιας κτλ. Το σημείο καμπή ξεπερνιέται όταν αρχίσουν να δημιουργούνται προβλήματα στην ποιότητα ζωής ενός ανθρώπου ή όταν επηρεάζεται υπερβολικά η κοινωνική ζωή (καλέσματα, γιορτές, φαγητό έξω κλπ). Η υπερβολή σε οποιαδήποτε πτυχή της ζωής κρύβει κινδύνους, πόσο μάλλον στη διατροφή.
Αν μελετήσουμε μια άλλη άτυπη διατροφική διαταραχή, θα βρούμε και πολλές ομοιότητες όσον αφορά την ψυχική διάθεση κάποιου ατόμου που ακολουθεί κάποια συγκεκριμένα διατροφικά μοτίβα. Ας δούμε την ορθορεξία.
Η ορθορεξία ή «orthorexia nervosa» κατατάσσεται στις Διατροφικές Διαταραχές Μη Προσδιοριζόμενες Διαφορετικά-EDNOS (Eating Disorders Not Otherwise Specified). Τα κύρια χαρακτηριστικά της είναι η αποφυγή –σε επίπεδο ψυχαναγκασμού- των «ανθυγιεινών» τροφίμων, όπως η ζάχαρη, αλάτι, καφεΐνη, το αλκοόλ, τα γλυκίσματα, τα τηγανητά, σιτάρι, ζωικό λίπος, σόγια, καλαμπόκι, γαλακτοκομικά. Ο Δρ. Steve Bratman είναι ο πρώτος άνθρωπος που περιέγραψε την ορθορεξία το 1997 και δημιούργησε το παρακάτω τεστ.
- Αφιερώνετε περισσότερο από 3 ώρες ημερησίως με το να σκέφτεστε τί ακριβώς θα φάτε;
- Προγραμματίζετε τα γεύματά σας αρκετές ημέρες πριν;
- Είναι η θρεπτική αξία του γεύματός σας περισσότερο σημαντική από την ευχαρίστηση της κατανάλωσής του;
- Μειώθηκε η ποιότητα της ζωής σας με την αύξηση της ποιότητας της διατροφής σας;
- Έχετε γίνει πιο αυστηροί με τον εαυτό σας πρόσφατα;
- Αυξάνεται η αυτοπεποίθηση σας όταν τρώτε υγιεινά;
- Έχετε σταματήσει να καταναλώνετε τα τρόφιμα που απολαμβάνατε, προκειμένου να καταναλώνετε τα «σωστά» τρόφιμα;
- Η διατροφή σας δεν σας επιτρέπει εύκολα να φάτε έξω, απομακρύνοντάς σας από την οικογένεια και τους φίλους σας;
- Αισθάνεστε ένοχοι όταν «χαλάτε» τη δίαιτά σας;
- Αισθάνεστε καλά με τον εαυτό σας και ότι έχετε τον πλήρη έλεγχο όταν τρώτε υγιεινά;
Αν υπάρχουν 4-5 θετικές απαντήσεις στις ερωτήσεις, τότε συνιστάται το άτομο να χαλαρώσει σχετικά με τη διατροφή του και να επισκεφτεί κάποιον ειδικό. Αν οι θετικές απαντήσεις είναι περισσότερες, τότε η ενασχόληση με τη διατροφή έχει φτάσει σε σημείο εμμονής. Δεν υπάρχει προς το παρόν κάποια σύνδεση μεταξύ κετογονικής διατροφής και ορθορεξίας, αλλά από την άλλη, αν ένα άτομο που ακολουθεί την κετογονική απαντά θετικά σε αρκετές ερωτήσεις από τις παραπάνω, τότε η σχέση με το φαγητό μπορεί να έχει αρχίσει να γίνεται δυσλειτουργική.
Συμπέρασμα
Να ξεκαθαρίσω ότι δεν εννοούμε ότι όποιος ακολουθεί κετογονική διατροφή πάσχει από διατροφική διαταραχή ή έχει εμμονή. Το κρίσιμο σημείο ξεπερνιέται όταν η ενασχόληση με το φαγητό, προκαλεί αυξημένο άγχος και επηρεάζει την προσωπική και κοινωνική ζωή του ατόμου και φυσικά αν αυτό διατηρείται για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Διαβάστε επίσης: Τρεις “γνωστές” δίαιτες που δεν κάνουν αυτό που θέλετε
Ακολουθήστε το Run 'n Fun στο Google News
